Δεύτερη
στάση μας η πλατεία Ωρολογίου και η Μπαρμπούτα. Οι ομάδες εναλλάσσονται στους ρόλους
τους, ώστε να συμμετέχουν σε όλες τις διαφορετικές δράσεις
Ομάδα 1 "οι συγγραφείς"
Ομάδα 4 "Οι ιστορικοί"
ΚΕΦΑΛΑΙΟ
1Ο
Ήταν
απόλυτα πεπεισμένος ότι ο Χατζηκώστας δε διέπραξε το έγκλημα . Ναι, σίγουρα η λέξη «έγκλημα» είναι η
κατάλληλη για κάτι τέτοιο και ο
χαρακτηρισμός «εγκληματίας» γι’ αυτόν που το έκανε, όποιος κι αν ήταν.
«Δε θα μπορούσε να κάνει κάτι τέτοιο»,
σκεφτόταν.
Εδώ και τόσες μέρες, από τότε που ανέλαβε
την υπόθεση σκεφτόταν όλη τη μέρα, κάθε μέρα αδιάκοπα.
«Δεν είναι δυνατόν…», έλεγε με απόλυτη
σιγουριά.
Και φυσικά, κανένας και τίποτα δε θα
μπορούσε να του αλλάξει τη γνώμη. Ο παλιός του φίλος ήταν κάτι παραπάνω από
απλός φίλος γι’ αυτόν · ήταν αδερφός με όλη τη σημασία της λέξης. Καθόταν ως
αργά, κάθε μέρα, μήπως και βρει κάτι υπέρ του, κάτι που να τον βοηθούσε να
εξιχνιάσει την υπόθεση. Τις περισσότερες φορές ,μάλιστα, δεν κοιμόταν καθόλου,
πράγμα που σήμαινε ότι αυτός που βρισκόταν πίσω από το πρόσωπο του παιδικού του
φίλου, ήξερε πολύ καλά τί έκανε εκείνη τη νύχτα. Τις φορές όμως που ο ύπνος τον
κυρίευε, ξυπνούσε την άλλη μέρα με ένα δάκρυ στο μάγουλό του. Το μόνο που του
έδινε ελπίδα για να αποδείξει την αθωότητα του Χατζηκώστα – γι’ αυτόν ήταν απλά
ο Δήμος – ήταν εκείνο το στοιχείο που εξαφανίστηκε. Εκείνο το κυπαρισσί σακάκι
με τα επιχρυσωμένα κουμπιά και το άσπρο μαντήλι στο πέτο που έκρυβε τόσες
αλήθειες και, ίσως, ήταν το μοναδικό παράπτωμα του πραγματικού ενόχου. Θα
έπρεπε όμως να δραστηριοποιηθεί περισσότερο · το να αναλώνεται σε γεγονότα του
παρελθόντος δεν τον βοηθούσε σε καμία περίπτωση.
Το
κλίμα ήταν ψυχρό και γεμάτο καχυποψία. Τον επηρέαζε πολύ · ακόμα και στον τρόπο
που περπατούσε. Περπατούσε αργά, με βαριά βήματα και κεφάλι φορτωμένο. Είχε
βάλει στόχο εκεί, στον τόπο όπου βρισκόταν όλοι οι σχετικοί με την υπόθεση, να
τους παρατηρήσει καλά. Έστρεψε το βλέμμα του αριστερά. Εκεί, στεκόταν κάποιοι μαυροφορεμένοι τύποι, οι οποίοι
ατάραχοι, περίμεναν υπομονετικά τον ήχο της έναρξης της δίκης. Καθόλου άγχος,
ούτε βιασύνη. Τον ξάφνιασε η υπερβολική γαλήνη και ηρεμία. Παράλληλα όμως,
ένιωσε περίεργα όταν ο ένας από αυτούς κάρφωσε τα μάτια του πάνω του, διαισθανόμενος
την εχθρική αύρα. Κοίταξε για λίγο το ρολόι του… Η ώρα δεν ήταν με τα μέρος
του! Σε λίγα λεπτά θα κρινόταν το μέλλον
του φίλου του και αυτός δεν είχε καμία απόδειξη · μόνο τη βεβαιότητα ότι ο
Δήμος δεν ήταν ο ένοχος. Ανέκτησε ξανά τις αισθήσεις του και συγκεντρώθηκε
ολοκληρωτικά στην έρευνα.
Στα δεξιά του, ο όχλος. Πλούσιοι, φτωχοί, άντρες,
γυναίκες, ηλικιωμένοι, παιδιά… Όλοι αγωνιούσαν για το αποτέλεσμα της δίκης.
Ήθελαν να μάθουν αν θα τιμωρηθεί ο ένοχος και φυσικά, αν θα επέλθει η νέμεση.
Ανάμεσά τους, οι αυτόπτες μάρτυρες. Ήταν μια ομάδα ανθρώπων, οι οποίοι μόνο και
μόνο με την παρουσία τους, επηρέαζαν θετικά ή αρνητικά το ήδη ανήσυχο κλίμα. Η
κατάθεσή τους θα ήταν πολύ σημαντική για την εξέλιξη της δίκης, ίσως
καθοριστική… Τώρα, στο προσκήνιο του μυαλού του, δέσποζαν περισσότερα ερωτηματικά. Θεώρησε καλή την
ιδέα να φέρει στο μυαλό του αυτά που γνώριζε από τις μαρτυρίες τους.
Εκείνη τη νύχτα, σύμφωνα λοιπόν με τους
μάρτυρες, ο προδότης φορούσε το χαρακτηριστικό κυπαρισσί σακάκι με τα επιχρυσωμένα
κουμπιά και το λευκό μαντήλι στο πέτο καθώς οδηγούσε τους άτυχους άντρες στον επιβλητικό πλάτανο. Ειδικότερα, ο ένας
από αυτούς είχε παρατηρήσει τη χαλαρότητα στις κινήσεις του ενόχου · πόσο
αναίσθητος –αυτήν ακριβώς τη λέξη είχε χρησιμοποιήσει ένας από τους μάρτυρες,
αναίσθητος – φαινόταν. Να, κάτι ακόμα που τον έκανε να νιώθει μεγαλύτερη
σιγουριά για το φίλο του. Παρολ’ αυτά, το κυπαρισσί σακάκι συνέχιζε να του κινεί
το ενδιαφέρον… Ο ήχος που ακολούθησε ερχόταν μέσα από την αίθουσα και εκτός από
την έναρξη της δίκης, σήμαινε και την έναρξη του προσωπικού του βάσανου. Όμως
ήξερε ότι δεν είχε να φοβηθεί τίποτα, αφού στο τέλος πάντα αποκαλύπτεται η
αλήθεια. Ή μήπως όχι;
ΚΕΦΑΛΑΙΟ
2ο
Περισσότερο
αποφασισμένος ,τώρα, έπρεπε να παραμερίσει όλα τα αρνητικά συναισθήματα και να
προχωρήσει στη συνωστισμένη αίθουσα του δικαστηρίου. Α ναι… το δικαστήριο… ή
μάλλον το «Δικαστικό Μέγαρο» για να το εκφράσω πιο επίσημα… Βρισκόταν καταμεσής
της πλατείας Ωρολογίου και μερικές φορές ο ίδιος σκεφτόταν τα παιχνίδια που του
έπαιζε η μοίρα, κοιτάζοντας με δέος τόσο την πλατεία όσο και τον υπερβολικά
ψηλό -για τις ανθρώπινες διαστάσεις- πλάτανο. Τότε ήταν που σχηματίστηκε στο
πρόσωπό του αυτό το πικρό χαμόγελο… Ο πλάτανος, από τον οποίο είχε ξεκινήσει η
όλη ιστορία κι ίσως ήταν ο μόνος που γνώριζε την αλήθεια, αποτελούσε το σήμα
κατατεθέν της πλατείας, μέσα στην οποία το δικαστήριο θα έκρινε τον ένοχο.
«Τι ειρωνεία!!», συλλογίστηκε.
Αυτοί και ακόμα περισσότεροι συλλογισμοί ήταν
ο ανίκητος εχθρός του, το προσωπικό του βάσανο · όπως επίσης και το γεγονός ότι
η αλήθεια δεν είχε ακόμα φανερωθεί. Βρήκε τη δύναμη όμως. Σήκωσε την τετράγωνη
μαύρη τσάντα και προχώρησε. Μπροστά του, όλα τα μέλη του δικαστικού συμβουλίου
–που ως συνήθως ήταν ψυχροί και απλησίαστοι- τον υποδεχόταν με μια απαξιωτική
ματιά. Δεν ξαφνιάστηκε όμως · είχε ξανασυναντήσει τέτοιου είδους συμπεριφορές.
Από την άλλη μεριά, οι οικογένειες των θυμάτων. Ένιωθε τόσο μεγάλη στεναχώρια
για τους γονείς αλλά ταυτόχρονα και θαυμασμό για τη δύναμή τους. Κάθισε στην ακριβώς
απέναντι πλευρά, περιμένοντας το Δήμο.
Ξάφνου,
ακούει κάποιους ψιθύρους · για την ακρίβεια πολλούς ψιθύρους, ομιλίες και υπόκωφα
σχόλια. Υποψιάστηκε τότε πως ο, τόσα χρόνια, φίλος του θα πλησίαζε στο χώρο της
δίκης. Δεν έπεσε έξω… Ο κατηγορούμενος διέσχιζε αργά την αίθουσα με τον πόνο
ζωγραφισμένο στο πρόσωπό του, μέχρι… Μέχρι που αντίκρισε τον εγκάρδιο φίλο του
να τον περιμένει. Ένιωσε κάτι που τον ενθάρρυνε, κάτι σαν ελπίδα. Από την άλλη
όμως, ο δικηγόρος του, ο φίλος του, ένιωθε απαίσια · αρχικά, γιατί δεν ήξερε τι
άλλο να κάνει για να διαλευκάνει την υπόθεση κι ακόμα, γιατί δεν είχε το
κουράγιο να αντιμετωπίσει το Δήμο. Παρόλα αυτά, τη στιγμή που κάθισαν μαζί,
μετά τη σιωπή που προηγήθηκε, ο δικηγόρος έσφιξε το χέρι του φίλου του.
«Μην ανησυχείς», του είπε εμπιστευτικά.
Ίσως χρειαζόταν κι ο ίδιος να το ακούσει, ίσως το είχε περισσότερη ανάγκη…
Η αυστηρή φωνή του δικαστή ήρθε να δώσει
τέλος στην αγωνία κάθε ατόμου εκεί μέσα. Ξεκίνησε με τα τυπικά που ορίζουν την
έναρξη κάθε δίκης:
«Καλημέρα
σας. Το αξιότιμο δικαστήριο, θα συνεδριάσει σήμερα για να διαλευκάνει την υπό
θεση... Ο κατηγορούμενος, κ. Δήμος Χατζηκώστας, παρευρίσκεται εντός της
αιθούσης όπως και οι οικογένειες των θυμάτων, έτσι;…χμμ…πολύ καλά, πολύ καλά»,
αναφώνησε.
«Αφού όλοι δηλώνουμε παρόντες, ας προχωρήσω
στην υπενθύμιση της υπόθεσης. Το βράδυ
της………… του έτους…………………….. ο κατηγορούμενος, Δήμος Χατζηκώστας, έγινε
αντιληπτός από αυτόπτες μάρτυρες να οδηγεί τους συμπατριώτες του, κ.
Αναστασιάδη και κ. Κυριακίδη, στο γέρικο πλάτανο της πλατείας Ωρολογίου –γνωστό
σημείο απαγχονισμού όσων αγωνίστηκαν υπέρ της πατρίδας στα χρόνια που ο
ελληνισμός ήταν υπό τον τουρκικό ζυγό-. Οι προαναφερθέντες όμως κύριοι…», είπε
τώρα ο δικαστής με βαθιά συγκινημένη φωνή και συνέχισε, «προσέφεραν πολλά στους
Έλληνες και αντιστάθηκαν με γενναιότητα και απαράμιλλο θάρρος στους Τούρκους. Ο
κατηγορούμενος λοιπόν, ανενδοίαστα και δίχως ίχνος ντροπής, κατέδωσε τους
συμπατριώτες του και μάλιστα στους Τούρκους, ατιμάζοντας έτσι, όχι μόνο την
πατρίδα του και τους Έλληνες, αλλά και την προσωπική του συνείδηση».
«Προδοσία!»,
αναφώνησε κάποιος από το πλήθος παρασύροντας και τους υπόλοιπους. Από εκεί
φαινόταν η δίψα του καθενός για παραδειγματική τιμωρία. «Προδοσία!!!».
Η ατμόσφαιρα γινόταν όλο και πιο
αποπνικτική για το δικηγόρο και το Δήμο. Ο δικαστής, τότε, αν και εσωτερικά
αποζητούσε τέτοιου είδους αντιδράσεις, ύψωσε τον τόνο της φωνής του επαναφέροντας
την τάξη. Θεωρούσε ότι το λαϊκό περί δικαίου αίσθημα ήταν σχεδόν πάντα
αλάνθαστο και πίστευε ότι του έδινε μια πιο ξεκάθαρη εικόνα για την υπόθεση,
πιο ξεκάθαρη ακόμα και από τον πιο έμπιστο μάρτυρα, ακόμα και από το πιο έγκυρο
στοιχείο!
«Η
υπόθεση όμως δεν τελειώνει σ’ αυτό το σημείο», συνέχισε ο δικαστής και ο
δικηγόρος ένιωσε τους παλμούς του να αυξάνονται. «Ο κ. Δήμος Χατζηκώστας
θεωρείται ο ένοχος διότι παρατηρήθηκε από τους μάρτυρες να φοράει , εκείνη τη
νύχτα, ένα σακάκι –χρώματος κυπαρισσί- αντικείμενο το οποίο είχε βρεθεί στο
σπίτι του κ. Χατζηκώστα. Συνέβη όμως η εξαφάνισή του προ ολίγων ήμερων, από το
σπίτι του ενόχου, να αναστατώσει τα ήδη υπάρχοντα δεδομένα…», είπε ο δικαστής
με ανήσυχο τόνο. «Έχουμε διερευνήσει τα πάντα και συμπεράναμε ότι ο κ. Δήμος
Χατζηκώστας δεν είναι αυτός που το εξαφάνισε!».
Απόλυτη ησυχία στην αίθουσα… Ακουγόταν
μόνο ελάχιστα και χαμηλόφωνα η φωνή ενός από την ομάδα των μαυροντυμένων, τους
οποίους είχε απαντήσει ο δικηγόρος στο διάδρομο. Δε δόθηκε ιδιαίτερη σημασία
από κανέναν, εκτός από το δικηγόρο. Τώρα, είχε καταλάβει πως ήταν λίγο
περισσότερο ανήσυχοι, ειδικότερα ο ένας, αυτός που ασταμάτητα ψιθύριζε στο αυτί
του διπλανού του. Ακόμα, παρατήρησε ότι είχε φορέσει το καπέλο του.
Μετά από αυτές τις αντιδράσεις λοιπόν και
μ’ αυτά τα λόγια, ο δικαστής έδωσε τέλος στη
συνοπτική αλλά ταυτόχρονα βασανιστική ομιλία του. Γιατί ποιος θέλει να
θυμάται τα δυσάρεστα γεγονότα του παρελθόντος; Κανένας · αν και είναι όντως
χρήσιμο μερικές φορές. Και στην περίπτωσή μας, ο Χατζηκώστας ωφελήθηκε. Έμαθε
πως η εμπιστοσύνη κερδίζεται μετά από πολύ χρόνο. Έμαθε ότι θα πρέπει να
σκέφτεται πολύ καλά ό,τι κάνει γιατί μπορεί να του κοστίσει τη ζωή. Αυτά σκεφτόταν
κατά τη διάρκεια του μακρόσυρτου –γι’ αυτόν- λόγου κι ένιωθε να τον καταπνίγουν
οι τύψεις. Και όχι επειδή διέπραξε το «έγκλημα» και ό,τι άλλο του καταλόγιζαν,
αλλά επειδή θα μπορούσε να τα αποφύγει όλα αυτά, αν ήταν λιγότερο επιπόλαιος.
Και τώρα βρίσκεται εδώ μαζί με τον αιώνιο φίλο του, ο οποίος τόσο πολύ
προσπαθεί να τον ξεμπλέξει από όλο αυτό και να τον βοηθήσει. Ο Δήμος δε θα
μπορούσε να νιώσει τίποτε άλλο παρά ευγνωμοσύνη…
ΚΕΦΑΛΑΙΟ
3ο
Ακολούθησε
ένας καταιγισμός ιδεών, επιχειρημάτων,
ψεμάτων, διαφωνιών και ένας σωρός από
ανάμεικτα συναισθήματα, όπως λύπη, αγωνία, θάρρος, επιμονή, φόβος και από τις
δύο μεριές. Καθώς ο δικηγόρος των οικογενειών των θυμάτων μιλούσε ακατάπαυστα,
επιβαρύνοντας συνεχώς τη συνείδηση του Χατζηκώστα, το πλήθος ξεστόμιζε άκριτα
χαρακτηρισμούς. Από την άλλη, ο εγκάρδιος φίλος του Δήμου είχε βάλει τα δυνατά
του για να αντισταθεί στην αποδοκιμασία όσων βρίσκονταν στο χώρο. Δε μπορούσε
όμως να καταφέρει πολλά. Εξάλλου, ο πραγματικός ένοχος είχε λειτουργήσει με
πραγματικά μεγάλη ακρίβεια. Ο Δήμος, ήξερε από την αρχή ότι μόνο ένα θαύμα θα
μπορούσε να τον σώσει · ίσως το θαύμα της φιλίας. Γιατί, γνώριζε σε πόσο
πλεονεκτική θέση βρισκόταν. Είχε έναν πραγματικό φίλο που τον στήριζε στις πιο
δύσκολες στιγμές του, πράγμα που τον χαροποιούσε αφάνταστα.
Στη συνέχεια, η ένταση όλο και μεγάλωνε. Οι
δύο μεριές αντιμάχονταν όλο και περισσότερο. Ακόμα πιο πολύ… μέχρι την ανακοίνωση
της απόφασης. Εκείνη η στιγμή ήταν ιερή για τις οικογένειες, που τόσο θα πρέπει
να μισούσαν το Χατζηκώστα. Ο δικαστής –βαθιά φορτισμένος κι αυτός- ήταν έτοιμος
να αναγγείλει την ετυμηγορία.
«Το
αξιότιμο δικαστήριο, μετά τη συνεδρίαση που προηγήθηκε, αποφασίζει την καταδίκη
του ενόχου κ. Δήμου Χατζηκώστα για εσχάτη προδοσία της πατρίδας του. Η ποινή
είναι ισόβια φυλάκιση και θα εκτελεστεί άμεσα».
Τα λόγια αυτά συνέτριψαν το Δήμο και το
δικηγόρο. Ο πρώτος, ήθελε να ξεσπάσει σε κλάματα, όμως συγκρατήθηκε για χάρη
του φίλου του. Του ψιθύρισε ένα, γεμάτο συγκίνηση και ευγνωμοσύνη, «Ευχαριστώ».
Ο δικηγόρος όμως, δεν ήθελε να το πιστέψει κι ούτε το έβαλε κάτω · ακόμα κι όταν πήραν το φίλο του από δίπλα
του. Ήταν τόσο θυμωμένος όσο και
αποφασισμένος...
Βγήκε
έξω από την αίθουσα. Βρέθηκε στο διάδρομο. Αντίκρισε τους μαυροφορεμένους
τύπους. Αποφάσισε να τους ακολουθήσει. Βγήκε έξω. Προχώρησε πίσω από εκείνον
που ψιθύριζε. Ακούστηκε ένας μεταλλικός ήχος. Κάτι έπεσε. Ο ήλιος ήταν ολόλαμπρος. Φώτιζε την
πλακόστρωτη πλατεία, Φώτιζε και το επιχρυσωμένο κουμπί που είχε πέσει…
ΤΕΛΟΣ
Ομάδα 4 "Οι ιστορικοί"
Πλατεία Ωρολογίου
Η πλατεία Ωρολογίου η οποία σηματοδοτεί το δυτικό όριο της
παλιάς τειχισμένης Βέροιας , είναι μια από τις πιο χαρακτηριστικές πλατείες της
πόλης και ξεχωρίζει για το επιβλητικό διώροφο κτίριο του Δικαστικού Μεγάρου,
που βρίσκεται σε αυτήν.
Κατά καιρούς έχει αλλάξει ονόματα όπως πλατεία Ωρολογίου ή
Ρολόι, πλατεία Διοικητηρίου, πλατεία Δικαστηρίου, Βασιλέως Γεωργίου Α΄, πλατεία
Ρακτιβάν. Ονομάστηκε Ρολόι γιατί πριν
από πολλά χρόνια στο σημείο αυτό δέσποζε ένας πύργος με ένα ρολόι. Ο κράλης της
Σερβίας Στέφανος Δουσάν, ο οποίος
κατέλαβε την πόλη από το 1345 ως το 1350
έχτισε πολλούς πύργους στα τείχη της. Ο ένας ήταν η Ώρα ή ο πύργος του
Ρολογιού. Ο γάλλος περιηγητής Delacoulonche περιγράφει τις αναλογίες του: Το ύψος του ήταν 5,45μ. , η πρόσοψή του είχε μήκος 17,53μ. τα
πλαϊνά 10,94μ. ενώ το πάχος του τοίχου 3,6μ. Για τα θεμέλιά του
χρησιμοποιήθηκαν μεγάλες πέτρες, μάρμαρα, σπόνδυλοι κιόνων, θραύσματα δωρικών
και ιωνικών επιστυλίων. Στην κορυφή του υπήρχε ένα μηχάνημα που ανήγγελλε τις
ώρες και του οποίου ο ήχος ακούγονταν
στον κάμπο βοηθώντας με αυτόν τον τρόπο τους ανθρώπους να κανονίσουν τις
δουλειές τους. Στο
σχέδιο ανάπλασης της πλατείας του 2008
προβλέπονταν η δόμηση ενός πύργου σε ανάμνηση του παλιού που υπήρχε εκεί.
Η ονομασία Ρακτιβάν αποδόθηκε
στην πλατεία ως ένδειξη τιμής και μνήμης
προς τον κορυφαίο Βεροιώτη νομομαθή και
πολιτικό, Κωνσταντίνο Δ. Ρακτιβάν (1865-1935), ο οποίος χρηματοδότησε αφειδώς την ανέγερση
πολλών σχολείων στην πόλη μας. Ο Κωνσταντίνος Δ. Ρακτιβάν το 1912 διορίστηκε
υπουργός δικαιοσύνης στην κυβέρνηση Βενιζέλου και υπήρξε την περίοδο 1912-1913
αντιπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης στη Μακεδονία με σκοπό την οργάνωσή της. Την
περίοδο 1918-1920 διετέλεσε υπουργός εσωτερικών και αντιπρόεδρος της τότε κυβέρνησης.
Μετά την πολυκύμαντη ταραγμένη περίοδο των ετών 1920 – 1922, επανήλθε στην
πολιτική ζωή το 1923,με την εκλογή του ως προέδρου της Δ΄ συντακτικής
συνέλευσης. Προτομή του υπάρχει σήμερα στην πλατεία.
Πρώην δικαστικό μέγαρο
Στην πλατεία Ωρολογίου δεσπόζει το κτίριο που μέχρι
πρότινος στέγαζε τα δικαστήρια της πόλης. Κτίστηκε από τους Τούρκους το 1906 και αποτελούσε το Διοικητήριο της
Βέροιας. Η αρχιτεκτονική του σε νεοκλασικό
στυλ , όπως και άλλα δημόσια κτίρια που κατασκεύασαν οι Τούρκοι σε πόλεις της
Μακεδονίας στις αρχές του 20ου αιώνα, δείχνει πόση επιμέλεια
έδειχναν οι Τούρκοι στην αρχιτεκτονική των δημόσιων κτιρίων. Πρόκειται για διώροφο κτίσμα με κεραμοσκεπή ορθογώνια
κάτοψη και με μαρμάρινη είσοδο. Μετά την
απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους το 1912 αδιάλειπτα ως την μεταφορά των
δικαστηρίων στην περιφερειακή οδό αποτελούσε
το Θέμιδος μέλαθρον της Βέροιας.
Πλάτανος
Το δικό του στίγμα στην πλατεία έχει δώσει ο γέρικος
πλάτανος ο οποίος χαρακτηρίστηκε διατηρητέο μνημείο της φύσης, με υπουργική
απόφαση του 1977.Το μεγάλο αυτό πλατάνι ήταν βρίσκεται στην έξοδο της πόλης για
τη Δυτική Μακεδονία. Κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας αποτέλεσε τόπο
εκτελέσεων των Ελλήνων που εξεγείρονταν εναντίον του οθωμανικού ζυγού. Στα
κλαδιά του παρέμεναν κρεμασμένοι για αρκετές μέρες όσοι εκτελούνταν για λόγους
παραδειγματισμού καθώς εκεί ήταν η μόνη
διάβαση των ταξιδιωτών που κατευθύνονταν στα δυτικά. Στα κλαδιά αυτού του
πλάτανου, μεταξύ των άλλων, απαγχονίστηκε ο οπλαρχηγός από τη Νάουσα Ζήσης
Καραδήμος το 1705 με τους δυο γιους του και έξι ακόμη παλικάρια, γιατί
αντιστάθηκαν στο παιδομάζωμα νέων
Ναουσαίων για τα σώματα των γενίτσαρων (Ευστ. Στουγιαννάκη, Ιστορία της πόλεως
Ναούσης 1993 σελίδες 60-61). Το ιστορικό πλατάνι
κινδύνευσε να κοπεί, όταν το 1969 άρχισε το κόψιμο των κλαδιών του, προκειμένου
να είναι ανεμπόδιστη η θέα των
ανεγειρόμενων εκεί πολυκατοικιών, σώθηκε όμως χάρη στις ενέργειες παλιών
βεροιωτών.
Πύργος της βασίλισσας Βεργίνας
Συνυφασμένος με την
πλατεία Ωρολογίου είναι ο πύργος του οποίου απομεινάρια υπάρχουν
σήμερα πίσω από τα Δικαστήρια. Ο πύργος αυτός ονομάζεται πύργος της βασίλισσας
Βεργίνας και ως κατασκευαστής του
αναφέρεται ο κράλης της Σερβίας Δουσάν (Χιονίδης Γ. 1970). Ο πύργος
κατεδαφίστηκε από τους Τούρκους το 1909 και τα υλικά του χρησιμοποιήθηκαν για
την ανέγερση του τουρκικού σχολείου της πόλης, στο οποίο σήμερα στεγάζεται το
3° και 14° Δημοτικό Σχολείο Βέροιας (Χριστοδούλου Αν.:1960,Χιονίδης Γ. 1970.)
Ποια ήταν άραγε η βασίλισσα Βεργίνα που έδωσε το όνομά της στον πύργο; Πρόσωπο
υπαρκτό ή αποκύημα του θρύλου και της φαντασίας; Σύμφωνα με τον Γαβριηλίδη
Θωμά, η βασίλισσα Βεργίνα ήταν πραγματικό πρόσωπο, μια αρχόντισσα που καταγόταν
από την ονομαστή οικογένεια των Σουλτάνων Παλαιολόγων. Η αρχοντική αυτή
οικογένεια υπήρχε από τον 13ο -14ο αιώνα στη Βέροια και είχε στην κατοχή της
κτήματα. Ο ιστορικός -συγγραφέας Γ. Χιονίδης, υποστηρίζει πως ο μύθος της Βασίλισσας
Βεργίνας είναι μεταγενέστερο δημιούργημα της λαϊκής φαντασίας, η οποία
επηρεάστηκε από την ύπαρξη του πύργου. Σε κάθε περίπτωση ο θρύλος της βασίλισσας
Βεργίνας έχει ως τα εξής:"Η Βασίλισσα Βεργίνα είχε δυο παλάτια, ένα στην
πόλη, πάνω από τη γέφυρα αυτή και το άλλο στο σημερινό χωριό Βεργίνα. Τα δυο παλάτια
επικοινωνούσαν με υπόγειους δρόμους οι οποίοι ξεκινούσαν από τέσσερα σημεία της
πόλης κάτω στα θεμέλια ναών. Όταν η
βασίλισσα Βεργίνα ήθελε να προσευχηθεί, άνοιγε από το παλάτι της μια πόρτα,
κατέβαινε μια σκάλα και περπατούσε από τις υπόγειες στοές προς τις εκκλησίες.
Μαζί της έπαιρνε το παιδί της και μια δούλα. Όταν οι Τούρκοι μπήκαν από την
περιοχή "Γιολά Γκελντί",δηλ. "το μέρος από όπου ήρθαν" και
κυρίευσαν την πόλη, η βασίλισσα Βεργίνα τους
έβλεπε από το παλάτι της. Όταν κατάλαβε πως κινδύνευε πήρε το παιδί της,
κατέβηκε από το παλάτι και στάθηκε στη μέση της γέφυρας της Μπαρμπούτας . Πριν ριχτεί
στο ποτάμι είπε:
" Όπως γάζει το παιδάκι μου,
έτσι να γάζει το ποτάμι.
Όπως τρέμει το κορμάκι μου να
τρέμει το γεφύρι.
Όπως τρέχουν τα ματάκια μου, να
τρέχουν κι οι διαβάτες".
Μετά από αυτά τα λόγια έπεσε στο ποτάμι με το
παιδί της και πνίγηκαν.
Σήμερα
Η
σημερινή όψη της πλατείας υπάρχει έτσι από το 2009 ως αποτέλεσμα της μελέτης των αρχιτεκτόνων Ν. Καλογήρου και Κώστα
Μανωλίδη, οι οποίοι επιδίωξαν να ενοποιήσουν το παρελθόν με το παρόν της και
τις ανάγκες των κατοίκων για ανάπαυση από τους ρυθμούς της πόλης. Ιδιαίτερα
χαρακτηριστικό σε αυτήν είναι το νέο ηρώο που αντικατέστησε το άγαλμα της
ειρήνης που φιλοτεχνήθηκε από τον
καλλιτέχνη Ευθύμιο Καλεβρά και αποτελούσε το Ηρώο Πεσόντων της Βέροιας στα
χρόνια της μεταπολίτευσης . Το νέο ηρώο έχει μήκος δεκαπέντε περίπου μέτρα και
ύψος περίπου δυο μέτρα. Είναι
κατασκευασμένο από γυαλί, υαλόμαζα και σχιστόλιθο, ενώ στο κέντρο του υπάρχει
το μακεδονικό στεφάνι. Στην χρυσή επιγραφή αναγράφεται :Είναι έργο του Κ.
Βαρώτσου, ο οποίος έγινε γνωστός στο πανελλήνιο από το έργο του «Δρομέας» το
οποίο φιλοξενήθηκε αρκετά χρόνια στην Πλατεία Ομονοίας.
Κάντε κλικ για να δείτε το σχετικό powerpoint για την Μπαρμπούτα
Κάντε κλικ για να δείτε το βίντεο
Λίγα
λόγια για την βόλτα μας στην πόλη
9.45 π.μ. Βροχή ρυθμική, βαρύς
ουρανός, μάλλον θα αναβάλουμε την επίσκεψή μας. 10.00 π.μ. Η βροχή σταμάτησε
.Έχουμε ραντεβού στις 10.30 π.μ. στην πλατεία Ωρολογίου. Δειλά- δειλά
καταφθάνουμε στο σημείο συνάντησης. Και
αρχίζουμε. Το δικαστικό μέγαρο, η ιστορία του πλάτανου, το ρολόι που τώρα δεν
υπάρχει, το καινούριο ηρώο. Σκαρφαλώσαμε
στα απομεινάρια του πύργου της βασίλισσας Βεργίνας. Ανασκαλέψαμε τον θρύλο, αγγίξαμε
την πέτρα, κοιτάξαμε στο πηγάδι- δυσάρεστο το παρόν του, παραγεμισμένο με
κλαδιά και κουτάκια χυμού. Και
ξεκινήσαμε για την Μπαρμπούτα. Η κυρία Μαίρη, που ζει σε ανακαινισμένο πρώην
εβραϊκό σπίτι, στην αρχή της συνοικίας, μας έδωσε πολλές χρήσιμες πληροφορίες για την λειτουργικότητα των χώρων
του σπιτιού στο παρελθόν και φωτογραφικό
υλικό. Και μετά στη συναγωγή, στο
«Κόκκινο σπίτι», στο κτίριο του «Όλγανου», στάση στη γέφυρα του Τριπόταμου.
Κομψοτεχνήματα οι εβραϊκές επιγραφές
στους τοίχους των σπιτιών. Πόσες φορές
άραγε έχουμε σηκώσει το βλέμμα μας να τις
κοιτάξουμε; Στην επιστροφή μας
από τη Μπαρμπούτα, η τύχη πάλι μας
έκλεισε το μάτι. Κοντά στην παλιά Μητρόπολη, συναντήσαμε τον ιστορικό μελετητή
και φιλόλογο Γαβριηλίδη Θωμά, που με
μεγάλη προθυμία μάς μίλησε για
την ιστορία του μνημείου. Σαν να αρχίζουμε να βλέπουμε την πόλη μας αλλιώς…
Κάντε κλικ για να βείτε το βίντεο
Κάντε κλικ για να βείτε το βίντεο
